Το χαρακτηριστικό βιβλίο του Αζίζ Νεσίν, «Ο καφές και η δημοκρατία», με συλλογή κειμένων του είχε και έχει ακόμη ιδιαίτερη θέση στις βιβλιοθήκες και αξίζει να διαβαστεί!
Ο Αζίζ Νεσίν ήταν Τούρκος σατιρικός συγγραφέας και πολιτικός ακτιβιστής, ένας από τους πιο γνωστούς λογοτέχνες της Τουρκίας διεθνώς και ένα από τα πιο φωτεινά μυαλά της γειτονικής χώρας.
Γεννήθηκε στη νήσο Χάλκη της Κωνσταντινούπολης το 1915 και πήρε το όνομα του πατέρα του, που τον έχασε σε μικρή ηλικία.
Μεγάλωσε σε ορφανοτροφείο, στα 19 του πήγε στη Σχολή Ευελπίδων της Τουρκίας και το 1939 ονομάσθηκε ανθυπολοχαγός πεζικού.
Στα γράμματα εμφανίστηκε το 1944, δημοσιεύοντας ποιήματα και διηγήματα στη λογοτεχνική σελίδα της εφημερίδας “Μιλιέτ”.
Ένα χρόνο αργότερα αποτάχθηκε από το στρατό για τις αριστερές του πεποιθήσεις.
Δούλεψε ως διορθωτής και συντάκτης ύλης σε εφημερίδες, ενώ τις απόψεις και τις ιδέες του διοχέτευσε στα διάφορα σατιρικά περιοδικά και εφημερίδες.
Η κοινωνική και πολιτική κριτική που ασκούσε, ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά της λογοκρισίας και του εισαγγελέα και συνολικά πέρασε πεντέμισι χρόνια στη φυλακή.
Το 1972, με δική του χρηματοδότηση δημιούργησε το Ίδρυμα Νεσίν, που παρείχε τροφή, στέγη και εκπαίδευση σε ορφανά.
Στη χούντα του στρατηγού Εβρέν, ύψωσε φωνή διαμαρτυρίας και ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη γνωστή «Επιστολή των Διανοουμένων», που ασκούσε κριτική στο καθεστώς και ζητούσε την επαναφορά της Δημοκρατίας, με αποτέλεσμα, δίκη και καταδίκη.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του αφιερώθηκε στη μάχη κατά του θρησκευτικού φανατισμού και αναδείχθηκε ένας από τους ασυμβίβαστους επικριτές του Ισλάμ, για αυτό και έγινε στόχος των ισλαμιστών στην Τουρκία και επικηρύχθηκε από έναν επιχειρηματία με το ποσό των 100.000 δολαρίων.
Ο Αζίζ Νεσίν με πολλά προβλήματα υγείας άφησε την τελευταία του πνοή στις 6 Ιουλίου 1995, από καρδιακή προσβολή την ώρα που υπέγραφε βιβλία.
Στην πολιτική και κοινωνική του σάτιρα στηλιτεύει τα τρωτά της τουρκικής κοινωνίας και οι ήρωές του είναι οι άνθρωποι του λαού, εργαζόμενοι και άνεργοι.
Τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις στην Τουρκία και το εξωτερικό και τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε τριάντα γλώσσες και στα ελληνικά.
Το 1991 ήλθε στην Αθήνα για να παραλάβει το βραβείο ελληνοτουρκικής φιλίας «Αμπντί Ιπεκτσί».
Παραθέτουμε κάποια αποσπάσματα από το κείμενο, όπου σκωπτικά σχολιάζει τη σχέση του Τουρκικού Έθνους με την Δημοκρατία:
Δυο πράγματα δεν ευδοκιμούν στη χώρα μας.
Το ένα είναι το δέντρο του καφέ και το άλλο η Δημοκρατία.
Και τα δύο μας έρχονται από το εξωτερικό.
Στα χώματά μας δεν μπορέσαμε ν’ αναπτύξουμε με κανένα τρόπο το δέντρο του καφέ. Το κλίμα της χώρας μας, το νερό, το χώμα, δεν είναι κατάλληλα για την ανάπτυξη του δέντρου αυτού.
Όσο για τη Δημοκρατία…
Η αλήθεια είναι πως ό,τι περνούσε από το χέρι μας, δεν παραλείψαμε να το κάνουμε, για την ανάπτυξή της, για την εδραίωσή της.
Αν κοιτάξετε την ιστορία μας, πριν από εκατό χρόνια πάνω κάτω ρίχτηκε στη χώρα μας ο σπόρος της Δημοκρατίας.
Αν ξοδεύαμε αυτό τον κόπο των εκατό χρόνων που αφιερώσαμε στη Δημοκρατία, για την ανάπτυξη του καφέ, σήμερα η χώρα μας θα γινόταν δάσος από καφέ, που δεν τ’ άγγιξε ο μπαλτάς του ξυλοκόπου.
Στο παρελθόν κρίθηκε απαραίτητο, δεν το είχαμε καταλάβει.
Αντί να φυτέψουμε σπόρο καφέ, φυτέψαμε το σπόρο της Δημοκρατίας.
Έτσι είναι η Δημοκρατία;
Και να είναι και να μην είναι το ίδιο κάνει…
Αν δεν υπάρχει καφές, του ανθρώπου το κεφάλι γυρίζει, αν δεν υπάρχει Δημοκρατία, του ανθρώπου το κεφάλι δεν γυρίζει.
Ο καφές μοσκοβολάει, η Δημοκρατία ούτε καν έχει μυρουδιά.
Τον καφέ τον βάζεις στο φλιτζάνι, τον πίνεις.
Η Δημοκρατία ούτε τρώγεται, ούτε πίνεται.
Σε τι χρειάζεται αυτή η Δημοκρατία, μπορείτε να μου πείτε;
Στη χώρα μας έρχεται από το εξωτερικό μπόλικη Δημοκρατία, αλλά καφές δεν έρχεται.
Τον καφέ τον πουλάνε, τη Δημοκρατία τη δίνουν.
Ο καφές είναι με λεφτά, η Δημοκρατία τζάμπα…
Για τον καφέ χρειάζεται συνάλλαγμα, για τη Δημοκρατία τίποτα δεν χρειάζεται.
Για κοιτάξτε το τι τραβάμε απ’ τον καφέ.
Σάμπως δεν έχουμε συνηθίσει στον καλό καφέ;
Αμέσως καταλαβαίνουμε τον καλό καφέ απ’ τον άσκημο, το μπαγιάτικο απ ‘το φρέσκο, το νοθεμένο απ ‘το σκέτο.
Εμείς σαν έθνος είμαστε θεριακλήδες του καφέ.
Αν και καταπίνουμε όλες τις απομιμήσεις, του καφέ την απομίμηση δεν την καταπίνουμε.
Ω, Ύψιστε!
Να γινόταν, τόσο δα απ’ ό,τι καταλαβαίνουμε απ’ αυτόν τον καφέ, να καταλαβαίναμε και από Δημοκρατία…