Ποιος θα τό ‘λεγε, ότι αυτό που θα μού ‘μενε από την εκδρομή μας στην Αρκαδική γη για μια επίσκεψη στο “Σπήλαιο των Λιμνών”, θα ήταν μια εκκλησία. Εκεί στη μέση του πουθενά.
Ούτε που είχα ακούσει ότι θα περνούσαμε από ‘κει, ούτε είχα ακούσει κάτι για την ύπαρξή της.
Στη διαδρομή, όταν πλησιάζαμε, διαβάστηκε στο πούλμαν ένα ενημερωτικό κείμενο, από το διαδίκτυο:
«Η Αγία Φωτεινή είναι ένα κτίριο που διχάζει και ο καθένας το βλέπει με τον δικό του τρόπο κι ανάλογα με τα γούστα του, μπορεί να το χαρακτηρίσει από εντυπωσιακό ή αριστούργημα, μέχρι κακόγουστο ή έκτρωμα»…
Λίγο αργότερα, αφήσαμε την Ε.Ο. Αθηνών-Τριπόλεως, στρίψαμε προς Λεβίδι-Βυτίνα, ξανά δεξιά προς Αρχαία Μαντίνεια και συναντήσαμε την Αγία Φωτεινή στα αριστερά μας.
Σοκ!
Πολιτισμικό σοκ!
Για ώρα πολλή κοιτούσα το κτίριο, ένα σύνολο αρχιτεκτονικών ρυθμών και όχι απαραίτητα εκκλησιαστικών, ίσως από όλο τον κόσμο, ενώ διάφορα ερωτήματα άρχισαν να πλημμυρίζουν το μυαλό μου.
Η πόρτα της περίφραξης κλειστή, αλλά ξεκλείδωτη!
Η είσοδος του ναού, το ίδιο.
Μια κατατοπιστική επιγραφή δεξιά από την είσοδο, δίνει τις απαραίτητες πληροφορίες από τον ίδιο τον δημιουργό της Αγίας Φωτεινής, τον κ. Κ.Ι. Παπαθεοδώρου, αρχιτέκτονα, μαθητή του Πικιώνη που έστω και βιαστικά διαβασμένες, σε βοηθούν κάπως να κατανοήσεις τι θα δεις:
«Το κτηριακό συγκρότημα «Αγίας Φωτεινής» είναι ιδιοκτησία του «Μαντινειακού Συνδέσµου». Το 1966 απεφασίσθη από το Σύνδεσµο η κατασκευή του Ι. Ναού εντός των τειχών της αρχαίας πόλεως, σε έκταση που του ανήκει. Ο ναός είναι τρισυπόστατος και έχει τρία Ιερά. Το µεσαίο τιµάται επ’ ονόµατι της Αγίας Φωτεινής, το βόρειο του Αγίου Κοσµά του Αιτωλού και το νότιο του Αγ. Αποστόλου Φιλίππου µε προσθήκη και της εικόνας του Αγίου Γεωργίου. Ο ναός δεν ανήκει σε κανέναν γνωστό ρυθµό. Στόχος ήταν να αναδύεται σιγά σιγά ένα πέτρινο κτίσµα σαν να ήταν ένα έµψυχο όν εκφράζον την αιώνια παρουσία του Κυρίου και την συνεχή ανάβαση του πιστού, όπου κάθε µια βαθµίδα αναβάσεως είναι µια αρετή».
Πινακίδες μας πληροφορούν ότι ο χώρος βιντεοσκοπείται και μας παρακαλούν να σβήνουμε τα κεριά και να κλείνουμε την πόρτα, πριν την αναχώρησή μας.
Κανένας επίτροπος ή φύλακας, καμία ανθρώπινη παρουσία, μόνο ένας έδειος υποβλητικός χώρος που σε κατακτά.
Κουραστικά εντυπωσιακό, συγκρουσιακό και αρχικά ακατανόητο το εξωτερικό του, με λεπτομέρειες που σε προδιαθέτουν για περίεργες επιλογές υλικών, φαινομενικά άναρχα τοποθετημένων στις διάφορες λεπτομέρειες του κτιρίου, που αργότερα εξηγούνται από τους εντυπωσιακούς συμβολισμούς μόλις διαβάσεις τα κείμενα του αρχιτέκτονα.
Όπως έγραψε με γλαφυρό τρόπο ο συντάκτης της εφημερίδας της Τρίπολης “Οδός Αρκαδίας”:
“Είτε καλοκαίρι ήταν, είτε χειμώνας, είτε πρωί, είτε λιόγερμα, μέσα στα απομεινάρια των μπαζών, των μπαζών από ξακρίδια μαρμάρων λατομείου και παλιών υλικών κατεδαφισμένων οικοδομών ή μέσα σε κομμάτια συμπαγών κεραμιδιών αλλά και πέτρινων αγκωναριών, τον έβλεπες όταν περνούσε, με τα πόδια ή το ποδήλατο, “το φάντασμα της Αρχ. Μαντινείας”, έναν ανθρωπάκο να κινείται μέσα στα χίλια-δυο φερτά υλικά ως “χαμένος”, να σηκώνει πέτρες, να μετράει, να ανασκαλεύει, πότε μόνος και πότε μ’ ένα-δυο “ανειδίκευτα” περί την Αρχιτεκτονική παιδαρέλια, ο ίδιος με το καλέμι να χτυπάει και να δίνει μορφή και ψυχή στ’ άψυχα κομμάτια –τα κομμάτια για πέταμα– του μάρμαρου ή της μαντινειακής πέτρας. Επρόκειτο για έναν “παράξενο” άνθρωπο που βολόδερνε πότε μέσα στα γήινα φερτά μπάζα και πότε μονήρης στους δρόμους της Τριπολιτσάς. Τον έβλεπες κι έλεγες “τι θέλει αυτός, εδώ, και τι κάνει ανάμεσα στα μπάζα;”. Κι όμως, το “ακαταλαβίστικο” για πολλούς σιγά-σιγά έπαιρνε όγκο και σχήμα, οπότε και οι πολύ δύσκολοι αναρωτιούνταν “ρε μπας και δεν είναι έτσι τα πράγματα και πως κάτι το μεγαλειώδες εδώ ανεγείρεται;”. Μέχρι που το όλο δημιούργημα τελείωσε, επιτέλους, οπότε “χαράς ευαγγέλια” στον Αρχιτέκτονα-Ζωγράφο-Αγιογράφο άνθρωπο της κουλτούρας και φιλοσοφημένο Κώστα Παπαθεοδώρου, “χαράς ευαγγέλια” σε όλους εμάς, “χαράς ευαγγέλια” σε όλους τους φιλότεχνους Έλληνες“.
Απίστευτα απλό και παράξενο μαζί το εσωτερικό του, με τα τρία Ιερά, προκλητικά λιτή εικονογράφηση και αρχαιοπρεπή ψηφιδωτά δάπεδα, που σε μεταφέρουν στην αρχαία προς βυζαντινή περίοδο.
Κάθισα σε μια σκοτεινή γωνιά και παρατηρούσα τα έσω του ναού και τις αντιδράσεις του γκρουπ μας στη θέα του πρωτότυπου εσωτερικού διάκοσμου.
Οι Άγιοι έχουν ανθρώπινες καθημερινές μορφές. Διάβασα αργότερα, πως πριν από μερικά χρόνια στις αγιογραφίες ο Ιησούς, οι Άγιοι, ο Ιούδας παρουσιάζονταν με καθημερινά σύγχρονα πρόσωπα “δανεισμένα” από την περιοχή της Τρίπολης, φορώντας τζιν και ρούχα της εποχής.
Οι αγιογραφίες αυτές αντικαταστάθηκαν ύστερα από παρέμβαση της εκκλησίας.
Τα ερωτήματα πολλαπλασιάστηκαν μέσα μου…
Είναι δυνατόν να έχει εγκριθεί αυτή η αντιφατική, πολυπολιτισμική, πολυθρησκευτική αρχιτεκτονική σύλληψη και να έχει χτιστεί αυτός ο ναός;
Είναι δυνατό να έχει δομηθεί με τέτοια αρχαιοελληνική επιρροή και μάλιστα επί χούντας;
Πώς αντιμετωπίζεται από τον Μητροπολίτη;
Ανήκει στην Μητρόπολη της περιοχής;
Ιερουργείται;
Διαβάζοντας αρκετά με την επιστροφή μας, απαντήθηκαν αρκετά από τα ερωτήματα που με προβλημάτισαν, αλλά και αυτά που μου δημιουργήθηκαν στην πορεία, θα τα αφήσω όμως να απασχολήσουν και όσους από τους φίλους μπουν στον κόπο να διαβάσουν μέχρι εδώ το κείμενό μου και κάθε βοήθεια ή άποψη θα είναι χρήσιμη και επιθυμητή.
Παραθέτω ΕΔΩ και έναν σύνδεσμο από παλιό άρθρο της LIFO, όπου παρέχονται πάρα πολλές πληροφορίες, για τους πολύ απαιτητικούς: