Κριτική Ιάκωβος Γωγάκης
Η ταινία «Angst essen Seele auf» (1974), γνωστή στα ελληνικά ως «Ο Φόβος Τρώει τα Σωθικά», σε σκηνοθεσία του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, αποτελεί μια κορυφαία στιγμή του Νέου Γερμανικού Κινηματογράφου.
Η ταινία γυρίστηκε το 1974, με τη Γερμανία να αντιμετωπίζει τότε, μεγάλες κοινωνικές αλλαγές.
Οι «φιλοξενούμενοι εργάτες» από χώρες όπως η δικιά μας, η Τουρκία και το Μαρόκο συνέρρεαν στη χώρα, για να καλύψουν χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, κάτι που ενίσχυσε τη ξενοφοβία.
Η ταινία καταπιάνεται με τη σχέση της Έμι – μιας ηλικιωμένης χήρας – με τον Αλί, έναν πολύ νεαρότερό της Μαροκινό μετανάστη. Η Έμι και ο Αλί είναι χαρακτήρες που βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνίας, έκαστος για διαφορετικούς λόγους.
Η σχέση τους προκαλεί μεγάλη κατακραυγή, ενώ το ζευγάρι έρχεται αντιμέτωπο με προκαταλήψεις, που σχετίζονται τόσο με τη φυλή όσο και με την ηλικία.
Ο Φασμπίντερ επικρίνει την κοινωνική υποκρισία και αναδεικνύει τις βαθιές ρίζες των διακρίσεων, παρουσιάζοντας τις δυσκολίες των ανθρώπινων σχέσεων, όταν αυτές έρχονται αντιμέτωπες με κοινωνικά στερεότυπα.
Χρησιμοποιεί μια μινιμαλιστική – θεατρικού τύπου – σκηνοθετική προσέγγιση, με στατικές κάμερες, γεωμετρικά κάδρα και αργούς ρυθμούς, δημιουργώντας μια αίσθηση στασιμότητας και απομόνωσης.
Τα έντονα χρώματα, όπως το βαθύ κόκκινο, και οι βουβές στιγμές, ενισχύουν την ένταση και το ψυχολογικό βάρος που νιώθουν οι χαρακτήρες. Οι κλειστοφοβικοί χώροι της ταινίας, όπως είναι το διαμέρισμα και το μπαρ, συμβολίζουν τις παγίδες στις οποίες βρίσκονται εγκλωβισμένοι οι ήρωες.
Ο Αλί, παραμένει σιωπηλός και σε μεγάλο βαθμό αδύναμος να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, κάτι που υπογραμμίζει την έλλειψη φωνής και ταυτότητας που βιώνουν πολλοί μετανάστες στη Γερμανία.
Η Έμι αν και αρχικά φαίνεται να αμφισβητεί τα κοινωνικά στερεότυπα, σταδιακά αναπαράγει τις ίδιες προκαταλήψεις και συμπεριφορές που προσπαθούσε να απορρίψει, αποδεικνύοντας, πόσο βαθιά ριζωμένες ήταν οι διακρίσεις, στην γερμανική καθημερινότητα εκείνης της εποχής.
Η Μπριγκίτε Μίρα είναι συγκλονιστική, ως η Έμι, χαράσσοντας διαφορετικές υποκριτικές νόρμες ανά περίσταση, αλλά καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας, αποδεικνύει πόσο παγιδευμένη είναι η ηρωίδα που ενσαρκώνει.
Ο Ελ Χέντι Μπεν Σαλέμ προσδίδει στον χαρακτήρα του Αλί, έντονη ευαισθησία, παρά τη σιωπή και τις περιορισμένες λεκτικές του εκφράσεις, εκφράζοντας την εσωτερική του απομόνωση.
Ο Φασμπίντερ, εκθέτει τα βαθιά τραύματα που προκαλούν οι προκαταλήψεις, οι διακρίσεις και η κοινωνική απομόνωση, προσφέροντας ένα έργο που δεν είναι μονάχα ένα μελόδραμα, αλλά ένα κοινωνικοπολιτικό σχόλιο, με διαχρονική εμβέλεια.
Η ταινία “Ο Φόβος Τρώει τα ΣωΘικά” προβάλλεται από την Πέμπτη 12/9 στους κινηματογράφους.