Αφήστε τη Φύση να Ανθίσει μέσα στην Πόλη!
Για μία ακόμη φορά, όπως κάθε χρόνο, ο Δήμος μας καθαρίζει τα «ανεπιθύμητα ζιζάνια» από νησίδες, παρτέρια και πάρκα, αφαιρώντας συγχρόνως την πλούσια ανθοφορία τους που προμηνύει τον ερχομό της Άνοιξης και προσελκύει τις μέλισσες, τους βομβίνους και άλλα πολύτιμα έντομα – επικονιαστές.
Η πρακτική αυτή, ενώ συνεχίζεται για πολλά χρόνια, δεν θεωρείται οικολογικά σωστή από τους ειδικούς επιστήμονες. Όπως είναι γνωστό σε όσους παρακολουθούν τις λειτουργίες της φύσης και των οικοσυστημάτων, η φύση δεν ανέχεται κενά! Ο κενός χώρος πολύ γρήγορα καταλαμβάνεται από είδη βλάστησης που έχουν τους κατάλληλους μηχανισμούς αναγέννησης και διασποράς, ακόμη και μέσα στην Πόλη. Η μεταφορά των σπόρων γίνεται μέσω του ανέμου, του νερού, των πουλιών, των ζώων και των ανθρώπων.
Τα φυτά αυτά αποκαλούνται «ζιζάνια» γιατί θεωρούνται ανεπιθύμητα σε κήπους και σε αστικά πάρκα, κυρίως λόγω του ό,τι δεν ανήκουν στις κατηγορίες που ο άνθρωπος έχει επιλέξει να καλλιεργεί στους κήπους και στη γεωργική γη. Είναι κατά κανόνα είδη «νιτρόφιλα» που ευδοκιμούν σε αγρούς λόγω των αζωτούχων λιπασμάτων και στην πόλη λόγω αυξημένης ποσότητας νιτρικών αλάτων που προέρχονται κυρίως από επιφανειακές απορροές.
Οι αγρότες προσπαθούν να τα εξολοθρεύσουν με ζιζανιοκτόνα, δηλαδή με χημικά φυτοφάρμακα ιδιαιτέρως τοξικά και επιβλαβή για τον άνθρωπο και τη φύση. Μεγάλη συζήτηση γίνεται σήμερα για τις επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων και ενώ αρκετά νομοθετικά μέτρα και οδηγίες περιλαμβάνονται στο θεσμικό μας πλαίσιο, δυστυχώς απέχουμε πολύ από την ασφαλή τους χρήση.
Ακόμη και μέσα στην πόλη χρησιμοποιούν συχνά οι συμπολίτες μας πολλά χημικά σκευάσματα όπως λιπάσματα, μυκητοκτόνα και εντομοκτόνα, και σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και χημικά ζιζανιοκτόνα – παρά το ό,τι απαγορεύεται η χρήση τους στον αστικό ιστό. Είναι καλό να γνωρίζουν όλοι ότι αυτές οι χημικές ενώσεις παρασύρονται από τη βροχή και μεταφέρονται στο αποχετευτικό δίκτυο, ρυπαίνουν τους υδάτινους αποδέκτες και τα υπόγεια νερά, επιβαρύνοντας την τροφική αλυσίδα και καταλήγοντας στο πιάτο μας.
Οι νησίδες «ανεπιθύμητης» βλάστησης που συχνά παρατηρούμε δίπλα και πάνω στα πεζοδρόμια, σε σημεία που υπάρχει ακάλυπτο έδαφος, είναι φυτά εφήμερα και πρόδρομα που θα μπορούσαν, αν αφεθούν, να αντικατασταθούν από μακροβιότερα είδη λόγω της φυσικής διαδοχής.
Ποια είναι όμως τα οφέλη αυτής της ιδιαίτερης αστικής χλωρίδας;
Έστω και για μικρό διάστημα αυξάνουν την ποσότητα του πρασίνου στην πόλη, ενώ βελτιώνουν πολύ την αισθητική των χώρων που τα φιλοξενούν. Καλύπτουν οποιαδήποτε ασχήμια, σκουπίδια και άλλα ανεπιθύμητα υλικά.
Την περίοδο της ανθοφορίας υποστηρίζουν τη διατροφή μεγάλων πληθυσμών εντόμων, πολλών ωφέλιμων επικονιαστών και αποτελούν το ενδιαίτημά τους. Η ανθοφορία τους βελτιώνει την αισθητική των νησίδων και φέρνει μηνύματα άνοιξης που ο αστικός πληθυσμός στερείται. Η έστω φευγαλέα παρατήρηση δημιουργεί έμπνευση και αισθήματα αισιοδοξίας. Πολλά πουλιά των πόλεων βρίσκουν τροφή στις περιοχές αυτές και αυξάνουν την βιοποικιλότητα, την οικολογική ποιότητα και σταθερότητα των χώρων.
Περιορίζουν τα πλημμυρικά φαινόμενα και μετριάζουν τη ραγδαιότητα της βροχής. Συγκρατούν σημαντικές ποσότητες εδάφους και αποτρέπουν τη διάβρωσή του. Περιορίζουν σημαντικά τις ακραίες θερμοκρασίες και δημιουργούν ευνοϊκότερο μικρο-περιβάλλον. Μειώνουν την υπέρυθρη ακτινοβολία που είναι υπεύθυνη για τις θερμικές νησίδες και την άνοδο της θερμοκρασίας στην πόλη.
Φιλτράρουν τους αέριους ρύπους και δεσμεύουν μεγάλες ποσότητες σκόνης, ενώ παράλληλα απορροφούν θορύβους.
Πολλές επικίνδυνες χημικές ενώσεις αποδομούνται από τα φυτά και μετατρέπονται σε οργανικές ουσίες. Επίσης, η άγρια χλωρίδα αποδομεί τα απόβλητα οικόσιτων ζώων μαζί με τους μύκητες και τα βακτήρια του ριζικού τους συστήματος και του εδάφους.
Όταν νεκρώνονται τα φυτά τα ξηρά στελέχη τους παραμένουν στο έδαφος ως μανδύας κάλυψης του εδάφους, περιορίζοντας την εξάτμιση του νερού. Αποσυντίθενται σχετικά γρήγορα γιατί είναι ποώδη (δεν έχουν ξυλώδη κορμό) και εμπλουτίζουν με οργανική ουσία το έδαφος καθιστώντας το πιο παραγωγικό και με καλύτερη δομή.
Τι πρέπει να κάνουν οι Δήμοι;
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι την περίοδο της άνοιξης θα πρέπει να απαγορεύονται επεμβάσεις στο πράσινο, με εξαίρεση του ελέγχου των συστημάτων άρδευσης και περιπτώσεων έκτακτης ανάγκης. Κλαδεύσεις και κουτσουρέματα επίσης απαγορεύονται αυστηρά. Εάν υπάρχουν ανάγκες κλαδέματος αυτό πρέπει να γίνεται αμέσως μετά την πτώση των φύλλων του φθινοπώρου και μέσα στο χειμώνα. Αυτό που συμβαίνει είναι δυστυχώς το αντίθετο. Λες και μας έχει πιάσει μια μανία να καταστρέψουμε τις ανάσες φύσης και βιοποικιλότητας μέσα στην πόλη! Συνεχίζονται χωρίς όριο τα κλαδέματα και τα χορτοκοπτικά είναι σε έξαρση πολέμου. Πέραν της κοπής των πράσινων και ανθισμένων ακόμη χόρτων τα χορτοκοπτικά βασανίζουν τα δένδρα και τα πληγώνουν στη βάση τους. Δεν υπάρχει δένδρο και θάμνος που να μην φέρει πληγές! Παράλληλα καταστρέφουν και τα συστήματα σωληνώσεων για την άρδευση. Συχνά παρατηρούμε να σέρνονται στο δρόμο ή να αιωρούνται κατεστραμμένα λάστιχα ποτίσματος. Αλήθεια, διαθέτουμε τόσο χρήμα για να τα αντικαθιστούμε;
Κάθε επέμβαση στη φυσική βλάστηση που προέκυψε την περίοδο της άνοιξης θα πρέπει να γίνεται μετά το πέρας της ανθοφορίας και κατά τη φάση του μαρασμού. Μάλιστα αυτές οι εργασίες πρέπει να γίνονται με την μέγιστη προσοχή και με εργαλεία κατάλληλα για να αποφεύγονται οι τραυματισμοί. Τα υλικά τεμαχισμού θα πρέπει να παραμένουν στο χώρο. Η νεκρή οργανική ουσία αποτελεί πολύτιμη πρώτη ύλη για τον εμπλουτισμό του εδάφους!
Ένα επίσης σημαντικό έργο που πρέπει να κάνουν οι Δήμοι είναι να φροντίσουν, όπου είναι δυνατόν, να διευρύνουν τα ανοίγματα των δένδρων στα πεζοδρόμια. Κάθε δένδρο χρειάζεται τον αυξητικό του χώρο και πρέπει να αναπνέει. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι ο στραγγαλισμός τους. Υπάρχουν κατάλληλοι τρόποι με τη διεύρυνση των πεζοδρομίων, τη μονοδρόμηση οδών, και τη χρήση διαπερατών υλικών πλακόστρωσης. Το κόστος αυτών των εργασιών μπορεί να καλυφθεί αν εξοικονομηθούν χρήματα από τις περιττές κλαδεύσεις, τη συντήρηση και όχι αντικατάσταση των δικτύων άρδευσης και την εφαρμογή της νομοθεσίας για την αυθαίρετη χρήση (κατάχρηση) του δημόσιου χώρου.
Ο ορθός προγραμματισμός των εργασιών, ο σχεδιασμός και το μακροπρόθεσμο όραμα επίσης εξοικονομεί χρήματα. Θα μπορούσαν επίσης να εξασφαλιστούν χρήματα από προγράμματα του Πράσινου Ταμείου. Προγράμματα ενημέρωσης των πολιτών θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν χρήματα εμμέσως από την αποτροπή ζημιών και αυθαιρεσιών και της επακόλουθης μείωσης κόστους για αποκατάσταση.
Οι σωστές εργασίες εξασφαλίζουν φθηνότερη συντήρηση. Οι Υπηρεσίες Πρασίνου πρέπει να εργάζονται στη βάση κάποιου μακροχρόνιου σχεδίου και καλών διαχειριστικών πρακτικών – δεν είναι εργαλεία στη διάθεση όποιου εκλεγμένου αντιδημάρχου που συνήθως εξυπηρετεί την εκλογική του πελατεία.
Γιώργος Καρέτσος
Μαρία Βιτωράκη
Ο Γιώργος Καρέτσος είναι απόφοιτος του τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτέλειου και διδάκτορας του Βιολογικού του Πανεπιστημίου Πατρών.
Συνταξιούχος πλέον, εργάστηκε ως ερευνητής στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Αθηνών, στον τομέα της Δασικής Οικολογίας και διετέλεσε Διευθυντής του (2011-2015), καθώς και Πρόεδρος του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού ΔΗΜΗΤΡΑ, του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (2015-2018) επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Πέραν της ερευνητικής του δραστηριότητας, συμμετέχει σε κινήσεις πολιτών της Ηλιούπολης για την προστασία του Υμηττού, του ρέματος της Πικροδάφνης και για την προάσπιση της δημόσιας περιουσίας.
Η Μαρία Βιτωράκη είναι χημικός μηχανικός MSc, καθηγήτρια περιβαλλοντικών σπουδών στο κολλέγιο Deree. Ενεργοποιείται από το 2009, σε κινήματα πολιτών για την προστασία της φύσης, της βιοποικιλότητας και των κοινών αγαθών. Συμμετέχει ως εθελόντρια σε περιβαλλοντικές ΜΚΟ. Ήταν υποψήφια στις εθνικές εκλογές του 2009 με το κόμμα των Οικολόγων Πράσινων, και στις ευρωεκλογές 2014, εθνικές εκλογές του 2015 με το ΠΟΤΑΜΙ. Διαθέτει σημαντική εμπειρία σε έργα κυκλικής οικονομίας/μηδενικών αποβλήτων και έχει συνεργαστεί σε δημοτικά προγράμματα για την πρόληψη αποβλήτων και την οργάνωση της χωριστής συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών και βιοαποβλήτων.