29 Νοεμβρίου 1964: Δολοφονική έκρηξη στο Γοργοπόταμο
Η γιορταστική εκδήλωση της τότε νεοεκλεγείσας κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου, στην οποία συμμετείχαν 20.000 άνθρωποι, εξελίχθηκε σε τραγωδία. Εξερράγη μια νάρκη, που σκόρπισε τον θάνατο, με 13 νεκρούς και πάνω από 80 τραυματίες.
Αναδημοσιεύουμε το άρθρο του Κώστα Παπαϊωάννου, από την «Αυγή» της 6ης/9/2009
Η κυβέρνηση της Ενώσεως Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου, που είχε θριαμβεύσει στις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 1964 με 52,72% και 171 έδρες, αποφασίζει να γιορτάσει με επισημότητα την επέτειο της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοπόταμου. Συμμετείχαν εκπρόσωποι της κυβέρνησης (Μιχ. Παπακωνσταντίνου, υφυπουργός Εθν. Άμυνας), της Βουλής (ο αντιπρόεδρος Ε. Μπακλατζής), όλων των κομμάτων, αντιστασιακών οργανώσεων, καθώς και οι τοπικές αρχές. Η γιορταστική εκδήλωση, στην οποία συμμετείχαν 20.000 άνθρωποι, εξελίχθηκε σε τραγωδία: εξερράγη μια νάρκη, που σκόρπισε τον θάνατο – 13 νεκροί (μεταξύ τους κι ένα 12χρονο κορίτσι!) και πάνω από 80 τραυματίες!
Η έκρηξη σημειώθηκε στη 1.30 το μεσημέρι, όταν είχαν αρχίσει να δημιουργούνται επεισόδια επειδή η Χωροφυλακή δεν άφηνε να καταθέσουν στεφάνια αντιστασιακοί που δεν περιλαμβάνονταν στο επίσημο πρόγραμμα. Η ατμόσφαιρα ήταν ηλεκτρισμένη και οι επίσημοι αποχωρούσαν… Η αριστερά θρηνούσε θύματα σε καιρό ειρήνης και με το Κέντρο στην εξουσία!…
Μετά την πολιτική θύελλα που ξεσηκώθηκε, βρεθήκαμε μπροστά σ’ έναν απίστευτο «καταμερισμό ευθυνών»:
Για τη νάρκη που προκάλεσε την αιματοχυσία το πόρισμα της 8μελούς επιτροπής αξιωματικών, αναφέρει ότι ήταν αμερικανικού τύπου, παλιά («είχε προφανώς τοποθετηθεί προ πολλών ετών») και ο «μέγας αριθμός των θυμάτων οφείλεται αφ’ ενός μεν εις τον εις την όλην περιοχήν παρατηρηθέντα συνωστισμόν, αφ’ ετέρου δε εις το είδος της νάρκης: θραυσματοβόλος κατά προσωπικού». Συμπέρασμα; «Να θεωρηθεί το γεγονός της εκρήξεως της νάρκης ως τυχαίον συμβάν, μη συνδεόμενον με πράξεις ή ενεργείας σκοπίμους και λαβούσας χώραν κατά το πρόσφατον παρελθόν»!
Οι αξιωματικοί και οι άνδρες της Χωροφυλακής έμειναν στην ουσία ατιμώρητοι. (Πειθαρχικές ποινές).
Οι πολίτες που συμμετείχαν στον γιορτασμό πλήρωσαν το έγκλημα άλλων – κάποιος έπρεπε να δικαστεί! Δικάστηκαν λοιπόν στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Λαμίας (26.5 – 17.6.1965) 18 αντιστασιακοί με βαρύτατες κατηγορίες («Στάσις», «Αντίστασις», «Σωματικαί βλάβαι» κ.ά.) για τα γεγονότα που προηγήθηκαν της έκρηξης και τα όσα μέσα στον πανικό ακολούθησαν. Στόχος, αντιστασιακές οργανώσεις.
Σε 3 χρόνια φυλάκιση καταδικάστηκε ο γ.γ. της Πανελλήνιας Ένωσης Αναπήρων Τραυματιών Εθνικής Αντίστασης Κώστας Τασόπουλος και το μέλος του Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ένωσης Θυμάτων Γερμανικής Κατοχής «Φοίνιξ» Άννα Σολωμού, που έφυγε από τη ζωή την περασμένη εβδομάδα κι ο θάνατός της στάθηκε αφορμή για το σημείωμα αυτό: η Άννα της Αντίστασης και της ΕΠΟΝ, της ΕΔΑ και του αντιδικτατορικού αγώνα, συγκλόνισε με την απολογία της το δικαστήριο, καθώς διάβασε την έκθεση που έγραψε το παιδί της στο σχολείο για τα γεγονότα του Γοργοπόταμου κι αναρωτήθηκε πώς ήταν δυνατόν αν η αριστερά οργάνωνε επεισόδια ή αν γνώριζε ότι θα γίνουν, οι… δράστες να έπαιρναν μαζί, στον γιορτασμό, τα μικρά παιδιά τους;
Σε 2,5 χρόνια φυλάκιση ο γηραιός στρατηγός Γ. Αυγερόπουλος (ΕΛΑΣ) και ο Σπύρος Μπέκιος, που είχε λάβει μέρος στην ανατίναξη της γέφυρας το 1942, ως μαχητής του ΕΛΑΣ.
Σε 2 χρόνια (ερήμην) ο Κώστας Βαρσαμής, σε 17 μήνες ο Λουκάς Σωτηρόπουλος, σε 9 μήνες ο δήμαρχος Δάφνης Χρήστος Μιχαλόπουλος (με δικαίωμα εξαγοράς), σε 7 μήνες με 3ετή αναστολή ο γηραιός στρατηγός του ΕΔΕΣ Νικόλαος Κοσίντας και σε διάφορες ποινές οι Φωτεινή Σπυράτου, Ευστάθιος Καρπέτας, Δημ. Χριστόπουλος, Άγγελος Περγαντάς. (Αθωώθηκαν ο καπετάν-Νικηφόρος του ΕΛΑΣ Δ. Δημητρίου και οι Δημ. Αργυρόπουλος, Α. Καγιάς, Κ. Μαργαρίτης, Ηλ. Σπυρογιάννης και Γ. Κατσαρέλης). (Στο Εφετείο οι ποινές έπεσαν (8 μήνες στην Άννα Σολωμού, 4 μήνες στον Λ. Σωτηρόπουλο με δικαίωμα εξαγοράς, 5 μήνες με αναστολή στον Ε. Καρπέτα), ενώ οι λοιποί αθωώθηκαν, αλλά 3 από αυτούς που δεν παρέστησαν για λόγους υγείας, όταν εκδικάσθηκε η έφεσή τους (στρατηγός Αυγερόπουλος, Τασόπουλος και Βαλσαμής), έφαγαν από δυο χρόνια και οδηγήθηκαν στη φυλακή!).
Το τεράστιο θέμα της φονικής νάρκης δεν ερευνήθηκε δικαστικά και τα ερωτήματα που από την αρχή γεννήθηκαν έμειναν αναπάντητα: ήταν πράγματι παλιά ή είχε τοποθετηθεί (κι από ποιους;) για να προκαλέσει το μακελειό; Το επίσημο κράτος επέμενε στην άποψή του. Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Άμυνας, στην περιοχή υπήρχαν δύο ναρκοπέδια από την εποχή του εμφυλίου πολέμου, τα οποία εκκαθαρίστηκαν αργότερα:
Ένα με αριθμό ΕΘ7. Δημιουργήθηκε το 1948, με 182 νάρκες και 20 φωτοπαγίδες, και εκκαθαρίστηκε το 1957 (23.11 – 6.12), βρέθηκαν δηλαδή και αφαιρέθηκαν 182 νάρκες και 20 φωτοπαγίδες – το «σύνολον των εν τω μητρώων στρώσεως αναγραφομένων ναρκών και φωτοπαγίδων».
Δεύτερο, με αριθμό ΑΒ10. Δημιουργήθηκε το 1949, με 88 νάρκες, οι οποίες αφαιρέθηκαν τμηματικά από το 1951 (9 νάρκες) ως το 1955 (2) και το 1957 (77). Άρα, από «τας τρεις μερικάς ως άνω εκκαθαρίσεις φαίνεται αφαιρεθέν το σύνολον των 88 ναρκών». (Από αυτό το ναρκοπέδιο προερχόταν η νάρκη που εξερράγη…).
Αφού λοιπόν είχαν εκκαθαριστεί τα στρατόπεδα, πώς βρέθηκε η μοιραία νάρκη; Οι αρμόδιοι είπαν ότι… ξέφυγε – συμβαίνουν αυτά καμιά φορά… Όταν – από την έρευνα που ακολούθησε – βρέθηκε… άλλη μια νάρκη άθικτη, επανέλαβαν το ίδιο «επιχείρημα»: μια – δυο νάρκες ξέφυγαν… Όταν βρέθηκαν… άλλες δύο (!), κανένας δεν έδωσε την παραμικρή εξήγηση:
Πώς … ξέφυγε ένα… μικρό ναρκοπέδιο;
Πώς, αν οι 4 νάρκες ήταν από παλιά εκεί, δεν εξερράγησαν όλα τα χρόνια που μαζεύονταν κόσμος κάθε Νοέμβριο, στην επέτειο για τον Γοργοπόταμο, και πώς δεν έγινε κάτι τέτοιο, αφού περνούσαν χωρικοί με τα ζώα τους σχεδόν καθημερινά από το σημείο εκείνο;
Πως, αφού από τις εκκαθαρίσεις φάνηκε ότι πολλές νάρκες είχαν ήδη καταστραφεί (1951-57), βρέθηκε μια (αυτή που εξερράγη) σε τόσο καλή κατάσταση, ώστε να σκοτώσει 13 ανθρώπους; Και τελικά γιατί κανένας δεν πλήρωσε γι’ αυτό το μακελειό;
Μια «απάντηση» ήρθε εντελώς απρόσμενα από την αμερικανική πρεσβεία: το βράδυ της 4ης Αυγούστου 1965 (σημαδιακή σαν επέτειος, αλλά και για τα γεγονότα της Αποστασίας: έπεσε στη Βουλή η πρώτη βασιλική «κυβέρνηση» των αποστατών [Νόβας] με 167 – 133 ψήφους!) έφτασε στα γραφεία των εφημερίδων «Έθνος» και «Αθηναϊκή» ένα έγγραφο – βόμβα με ημερομηνία 18.6.65 (την επομένη της δίκης της Λαμίας). Ο συνταγματάρχης Ο. Κ. Μάρσαλ, στρατιωτικός ακόλουθος της πρεσβείας, ενημέρωνε την Ουάσιγκτον (υπουργείο Στρατιωτικών) για τα γεγονότα του Γοργοπόταμου, τη δίκη, και για μια «Επιχείρηση ARROW-1» («BEΛΟΣ -1»), η οποία… μπορούσε να συνεχισθεί κανονικά! Το έγγραφο δεν δημοσιεύθηκε στην «Αθηναϊκή», αλλά μόνο στο «Έθνος» κι αφού προηγουμένως ο τότε πολιτικός συντάκτης της εφημερίδας Ηλίας Δημητρακόπουλος (διαπρεπής δημοσιογράφος στις ΗΠΑ, ο «Έλληνας που νίκησε τη CIA», όπως έγινε γνωστός απ” τις διώξεις που υπέστη επί χούντας και μετά), επικοινώνησε με την πρεσβεία, η οποία χαρακτήρισε το έγγραφο πλαστό. Έτσι, ο τίτλος ήταν «Η πρεσβεία των ΗΠΑ διαψεύδει ανάμιξίν της εις τα αιματηρά γεγονότα του Γοργοποτάμου» και ο υπότιτλος: «Κατασκεύασμα χαρακτηρίζεται το “έγγραφον” του Στρατιωτικού Ακολούθου». Ο δημοσιογράφος θυμάται ακόμα ότι εκείνο το πρωί στην πρεσβεία όλα ήταν έτοιμα για τη διάψευση (κι ο Μάρσαλ παρών), λες και περίμεναν το τηλεφώνημά του!
Τι έλεγε ακριβώς το «κατασκευασμένο έγγραφο»; Με δυο λόγια:
Τα γεγονότα του Γοργοπόταμου (νάρκη) ήταν δουλειά της CIA: «Εκείνοι οι οποίοι ανεμείχθησαν, ενημερώθησαν πλήρως και ενήργησαν υπό τον αυστηρόν έλεγχον των αξιωματικών της CIA»!
Οι δράστες ήρθαν από τη Γερμανία και ήταν Έλληνες (ή και Έλλήνες), αφού «ουδεμίαν είχον επαφήν με τον τοπικόν πληθυσμόν ή μετά των συγγενών των και μετεφέρθησαν αμέσως εις βάσιν, εις Γερμανίαν»!
Γύρω από το θέμα «ουδεμία διαρροή πληροφοριών» υπήρξε, ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου «δεν γνωρίζει τα πραγματικά γεγονότα περί της καταστάσεως» και «αι Ελληνικαί Αρχαί δεν δύνανται να παράσχουν ουσιώδη στοιχεία εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών» για την σφαγή!
«Λεπτομερείας της επιχειρήσεως» γνώριζαν «πέραν του πρεσβευτού» (Λαμπουίς), και «οι κ. Ανσουτς (ζ), Μπρούστερ και Πάρκερ» της πρεσβείας. (Οι δύο πρώτοι γνωστοί πράκτορες της CIA, ο Άντσουτζ ήταν επιτετραμμένος…).
Η δίκη (που μόλις είχε τελειώσει) «δεν πρόκειται να επιδράση σοβαρώς επί της δραστηριότητος μας εις την Ελλάδα» και «εν πάση περιπτώσει δεν πρόκειται να επιδράσει δυσμενώς επί της επιχειρήσεως “ARROW-1′, την οποίαν εγκρίνατε ή να παραβλάψει την θέσιν των φίλων μας εις τον Στρατόν και το Ναυτικόν» – αυτό το διαβεβαιώνει και ο υπουργός Αμύνης Π. Γαρουφαλιάς!
Και το πιο σημαντικό: «Αναμφιβόλως η επιχείρησις θα ήτο πολύ περισσότερον αποτελεσματική, εάν οι φίλοι μας [αυτοί που οροαναφέρθηκαν: «εις τον Στρατόν και το Ναυτικόν»] εξεμεταλεύοντο καταλλήλως την κατάστασιν η οποία εδημιουργήθη εις την χώραν»!
Με δυο λόγια το έγγραφο (που είχε λάθη…) έλεγε ότι η νάρκη στον Γοργοπόταμο ήταν μια προβοκάτσια της CIA, στα πλαίσια μιας επιχείρηση «ΒΕΛΟΣ-1», η οποία συνεχιζόταν και την οποία προβοκάτσια δεν εκμεταλλεύτηκαν οι «άνθρωποι των Αμερικανών» στο στράτευμα!!!
Φοβερά πράγματα, αλλά το έγγραφο ήταν πλαστό – και το θέμα έκλεισε εκεί: κανένας δεν αντέδρασε από την πλευρά των Αμερικανών, ούτε μας είπαν ποτέ ποιος (και γιατί) άραγε το κατασκεύασε. Μια μήνυση του δικηγόρου Χ. Ραχιώτη (που έχασε τη γυναίκα του Ασημούλα από την έκρηξη) εναντίον όσων μνημονεύονταν στο έγγραφο δεν προχώρησε (απαλλακτικό βούλευμα) και η δίωξη εναντίον του «Έθνους» αλλά και της «Αυγής» και του «Ανένδοτου» που αναδημοσίευσαν το θέμα δεν έφτασε ποτέ στο ακροατήριο…
Δίπλα στην επίσημη εκδοχή (4 νάρκες ξεχασμένες από το ’42!) υπήρχε από τότε – και ανεξάρτητα με το έγγραφο – η εκδοχή ότι η νάρκη είχε μπει είτε μια εβδομάδα πριν από τον γιορτασμό (22.11) είτε ένα χρόνο πριν, όταν έγινε στην περιοχή η άσκηση «Ζεύς 63», με συμμετοχή και Αμερικανών. Και ήταν μια προβοκάτσια της CIA με στόχο την ομαλή πορεία της χώρας σ’ έναν δημοκρατικότερο δρόμο με το Κέντρο (ύστερα από την 11χρονη διακυβέρνηση από τη Δεξιά) στην εξουσία, ένα δρόμο που έτσι ή αλλιώς διεκόπη, αρχικά μ’ ένα συνταγματικό πραξικόπημα (15 Ιουλίου 1965) και μετά μ’ ένα στρατιωτικό: δικτατορία στις 21 Απριλίου 1967… Ευτυχώς, σ’ αυτή την σύντομη πορεία (1964-67) δεν υπήρξαν άλλα περιστατικά τυφλής βίας. Η τραγωδία του Γοργοπόταμου δεν επαναλήφθηκε αλλά και δεν διαλευκάνθηκε – οι δολοφόνοι 13 αθώων ανθρώπων παραμένουν ατιμώρητοι…
Σημ.: Η Άννα Σολωμού έγραψε το βιβλίο «Μια ζωή μέσα στην καταιγίδα», εκδ. «Παρασκήνιο». Ο δημοσιογράφος Γιάννης Ράγκος έγραψε ένα βιβλίο – ντοκουμέντο με τίτλο «Η ΝΑΡΚΗ. Υπόθεση Γοργοπόταμος – Νοέμβριος 1964», εκδ. «ΕΝΤΟΣ».
Ο Στρατής Τσίρκας στη «Χαμένη Άνοιξη», («Κέδρος») περιγράφει με λεπτομέρειες την αμερικάνικη προβοκάτσια, αλλά πρόκειται βέβαια για μυθιστόρημα, δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη, όπως και το «κατασκευασμένο« έγγραφο, άλλωστε…