Κάθε Τετάρτη οι προβολές ταινιών στον δημοτικό κινηματογράφο Ηλιούπολης “Μελίνα Μερκούρη” γίνονται από την Κινηματογραφική Λέσχη Ηλιούπολης, με εξαιρετικές επιλογές από τον σύγχρονο Ελληνικό Κινηματογράφο και αριστουργηματικές ταινίες κορυφαίων σκηνοθετών.
Αυτή την Τετάρτη 9 Ιουλίου 2025, με έναρξη προβολών στις 21:00 και στις 23:00
Ο φόβος τρώει τα σωθικά / Angst essen Seele auf , του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ
Χώρα: Ο. Δ. Γερμανίας 1974 | Κοινωνικό δράμα | Σκηνοθεσία: Rainer Werner Fassbinder
Η Emmi, μια Γερμανίδα γερασμένη χήρα που εργάζεται ως καθαρίστρια, γνωρίζεται τυχαία με τον κατά πολύ νεαρότερο Μαροκινό εργάτη Ali. Σύντομα αναπτύσσουν μια δυνατή σχέση που τους οδηγεί μέχρι το γάμο, παρά τη μεγάλη διαφορά ηλικίας, την ξένη καταγωγή του άνδρα, και την ισχυρή αντίδραση του συγγενικού και κοινωνικού περίγυρού της.
Η ταινία
Ο Φασμπίντερ επιχειρεί μια βουτιά στα κατάβαθα της ανθρώπινης ύπαρξης για να ανασύρει στην επιφάνεια, την ανάγκη για τρυφερότητα, τον φόβο της μοναξιάς, τη σκληρότητα και την προδοσία. Η αγάπη με την μισαλλοδοξία, και η επικοινωνία με την απόσταση, συγκρούονται συνεχώς μεταξύ τους σε αυτό το κοινωνικό μελόδραμα. Ο ρατσισμός και η αποξένωση στη ταινία εκδηλώνονται με δύο τρόπους:
Με τη ρατσιστική συμπεριφορά απέναντι σε ένα «αταίριαστο» ζευγάρι αλλά και με την εχθρική-ταπεινωτική αντιμετώπιση ενός Άραβα μετανάστη στη Γερμανία του 70. Οι ξενοφοβικές αντιδράσεις και ο κοινωνικός αποκλεισμός δίνουν τροφή και μεγαλώνουν το «φόβο που τρώει την ψυχή» (ο τίτλος της ταινίας) – ένα ρητό που λένε συχνά μεταξύ τους οι Άραβες μετανάστες.
Η Emmi και ο Ali κοιτάζοντας ψυχαναλυτικά τους εαυτούς τους στον καθρέπτη, αντικατοπτρίζουν όχι μόνο τους δικούς τους φόβους και εσωτερικές συγκρούσεις, αλλά και μιας ολόκληρης κοινωνίας, που είναι εγκλωβισμένη στα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις.
“Δε θα σου απαγορέψω τίποτα. Μα όταν είμαστε μαζί, θα φέρεται καλά ο ένας στον άλλο, αλλιώς δεν αξίζει τίποτα η ζωή μας…”
Αυτά τα λόγια της Emmi στον Ali, συμπυκνώνουν το αισιόδοξο μήνυμα που θέλησε να περάσει ο σκηνοθέτης, και αφορά όχι μόνο τις διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και τη συλλογική συνείδηση και συνύπαρξη διαφορετικών πολιτισμών γενικότερα.
Μια ταινία για την αγάπη που “ενώ ουσιαστικά είναι κάτι το απίθανο, παρόλα αυτά όμως είναι και μια κάποια πιθανότητα”, όπως έλεγε ο ίδιος.
Το “Ο φόβος τρώει τα σωθικά”, που αποτελεί μια από τις καλύτερες και πιο προσιτές ταινίες του Φασμπίντερ, γυρίστηκε σε μόλις δύο βδομάδες και με ελάχιστο μπάτζετ!
Εμπνεύστηκε από το “All That Heaven Allows” του Douglas Sirk, μια ταινία του 1955, με πρωταγωνιστή τη Jane Wyman ως μια ηλικιωμένη γυναίκα που ερωτεύεται το νεαρό κηπουρό της (Ροκ Χάντσον).
Η ηθοποιός Brigitte Mira (Emmi), που δίνει μια συγκλονιστική ερμηνεία, αλλά και ο El Hedi Ben Salem (Ali) με τον φυσικό και αυτοβιωματικό τρόπο με τον οποίο παίζει, ταιριάζουν τέλεια με την ρεαλιστική σκηνοθεσία και την απλότητα της ταινίας, στην οποία συμμετέχει σαν ηθοποιός και ο ίδιος ο Φασμπίντερ σε ένα μικρό ρόλο.
Η ταινία κέρδισε το Χρυσό Βραβείο της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας το 1974 για την Καλύτερη Ερμηνεία Α’ Γυναικείου Ρόλου στην Brigitte Mira, καθώς και το Βραβείο FIPRESCI και Βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών το 1974.
Ο σκηνοθέτης
Γεννήθηκε το 1945, και θεωρείται ο πιο ριζοσπαστικός και ίσως ο σημαντικότερος δημιουργός του λεγόμενου νέου «γερμανικού κινηματογράφου».
Από το 1969 μέχρι το τραγικό του τέλος, θα σκηνοθετήσει 41 μεγάλου μήκουςταινίες, 3 μικρού μήκους και 3 τηλεοπτικές σειρές, μέσα σε 13 χρόνια – ρεκόρ ακατάρριπτο στην ιστορία του κινηματογράφου.
Πέθανε το 1982 από καρδιακή ανεπάρκεια που προκύψε από θανατηφόρο συνδυασμό φαρμάκων και ναρκωτικών ουσιών, σε ηλικία μόλις 37 ετών.
Ο ίδιος υπήρξε θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης, ηθοποιός, παραγωγός, οπερατέρ, συνθέτης, μοντέρ και σκηνογράφος.
Η σχέση του με το θέατρο απο μικρή ηλικία, τον επηρέασε και στον χώρο του κινηματογράφου, με τη θεατρικότητα να είναι χαρακτηριστικό πολλών ταινιών του.
Το πρόσωπο που ίσως άσκησε τη μεγαλύτερη επιρροή στον Φασμπίντερ και το έργο του υπήρξε ο Douglas Sirk, ένας σκηνοθέτης κορυφαίος στο είδος του μελοδράματος, στην κλασική εποχή του Hollywood.
Γι’ αυτό και το μεγαλύτερο μέρος της φιλμογραφίας του Φασμπίντερ κινείται στον χώρο του μελοδράματος, αλλά σαφώς σε πιο σκοτεινούς τόνους, καθώς και σε μια ειρωνική και μηδενιστική διάσταση.
Κάποτε είχε πει, “Θέλω να κάνω χολιγουντιανές ταινίες, δηλαδή ταινίες το ίδιο όμορφες και οικουμενικές, αλλά ταυτόχρονα όχι τόσο υποκριτικές όσο του Hollywood”.
Οι ήρωες του, καταπιεσμένοι άνδρες και γυναίκες, ομοφυλόφιλοι ή ετεροφυλόφιλοι, βρίσκονται συχνά σε κατάσταση απόγνωσης, αντιμετωπίζοντας με τραγικό τρόπο τις δυσκολίες της ζωής.
Στο έργο του θα συναντήσουμε σχόλια για την ηθική παρακμή της γερμανικής μεταπολεμικής κοινωνίας, για την εξάρτηση από τον “Αμερικάνο Φίλο”, για την εκπόρνευση, την εκμετάλλευση, τον ρατσισμό σε όλες τις μορφές του.
Αδιαφορώντας για την τεχνική τελειότητα, ο Φασμπίντερ εστίασε στα προσωπικά αδιέξοδα των προσώπων, αλλά και στα συλλογικά αδιέξοδα μίας ολόκληρης κοινωνίας.
Η σύντομη ζωή του υπήρξε βίαιη και ταραχώδης.
Ζώντας συνεχώς στα όρια, έζησε αντιμέτωπος τόσο με εσωτερικούς όσο και εξωτερικούς δαίμονες.
Η δύσκολη συμφιλίωση με τη σεξουαλική του ταυτότητα, η ροπή του προς τα ναρκωτικά, και η εσωτερική του μοναξιά, αποτέλεσαν για τον εκκεντρικό σκηνοθέτη μια μόνιμη πηγή προβλημάτων, οι οποίες όμως μετουσιώθηκαν σ’ ένα μοναδικό κινηματογραφικό έργο.
ΠΗΓΗ