Άρθρο του Ναπολέοντα Ξιφαρά*, Τεχνικού Διευθυντή και Εφόρου των τμημάτων στίβου & πολεμικών τεχνών, του Αθλητικού Συλλόγου Ηλιούπολης «ΕΥΑΓΟΡΑΣ»
Στις μέρες μας η πλειοψηφία των παιδιών και των εφήβων παγκοσμίως παραμένουν αδρανείς για μεγάλα χρονικά διαστήματα, προτιμώντας την παραμονή τους μπροστά από μια οθόνη από την εμπλοκή τους σε οποιαδήποτε σωματική δραστηριότητα.
Πολλές φορές παιδικές χαρές και αθλητικοί χώροι παραμένουν κενοί και καθώς η φυσική αγωγή θεωρείται αναλώσιμο μέρος του σχολικού προγράμματος σπουδών, έχουμε μια σύγχρονη νεολαία που είναι πιθανώς πιο εξοικειωμένη με τον έλεγχο ενός joystick και ενός tablet ή κινητού παρά να ρίχνουν μια μπάλα.
Το «προϊόν» αυτής της κουλτούρας είναι παιδιά που είναι πιο αδύναμα, πιο αργά και πιο βαριά από τους συνομηλίκους τους περασμένων γενεών. Δεν αποτελεί έκπληξη πως απόρροια αυτών των σύγχρονων τάσεων είναι η αυξανόμενη επικράτηση των σωματικών, ψυχοκοινωνικών και γνωστικής υγείας ζητημάτων σε νέους σχολικής ηλικίας.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνωρίζει πλέον τη σωματική αδράνεια, ως τον τέταρτο κύριο παράγοντα κινδύνου για θνησιμότητα από μη μεταδοτικές ασθένειες. Το οικονομικό κόστος που σχετίζεται με τη φυσική αδράνεια των παιδιών είναι συγκλονιστικό. Ολοένα και περισσότερο γίνεται λόγος στη διεθνή βιβλιογραφία, για την Παιδιατρική Τριάδα Έλλειψης Δραστηριότητας (στο εξής ΠΤΕΔ). Αυτή η διαταραχή που εμφανίστηκε τις τελευταίες δεκαετίες αφορά πολλαπλούς τομείς διάφορων επιστημών όπως ενδεικτικά της παιδιατρικής και της πρόληψης υγείας, της οικονομοτεχνικής πρόβλεψης των συστημάτων υγείας, της ψυχολογίας και της φυσικής αγωγής κ.ά.
Η ΠΤΕΔ αφορά κατά κύριο λόγο παιδιά και νέους με μειωμένη σωματική δραστηριότητα και εμπλέκει τρία ξεχωριστά αλλά πλήρως αλληλοσυνδεόμενα δομικά συστατικά: 1) Τη Διαταραχή Ελλειπούς Άσκησης, 2) την Παιδιατρική Δυναμοπενία και 3) το Σωματικό Αναλφαβητισμό (Έλλειψη Κινητικών Δεξιοτήτων).
Η σχέση τους αποδίδεται στο παρακάτω σχήμα:
Στο κέντρο η ΠΤΕΔ, στο άνω τρίγωνο η Διαταραχή Ελλiπούς Άσκησης (στο εξής ΔΕΑ), κάτω δεξιά ο Σωματικός Αναλφαβητισμός (στο εξής ΣΑ) και αριστερά κάτω η Παιδιατρική Δυναμοπενία (στο εξής ΠΔ)
Για να ξεκαθαρίσουμε λίγο το τοπίο σε αυτο το σημείο θα χρειαστεί να ορίσουμε τους παραπάνω όρους.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει ορίσει ως ελάχιστη φυσική άσκηση για παιδιά και νέους ,την μέτρια έως έντονη σωματική δραστηριότητα μιάς ώρας καθημερινά! Η ΔΕΑ λοιπόν είναι η διαταραχή που αναπτύσσεται στα παιδιά και τους εφήβους που δεν ανταποκρίνονται σε αυτό το ελάχιστο όριο άσκησης . Οι κίνδυνοι για την υγεία και την ανάπτυξη των παιδιών θα αναφερθούν παρακάτω αφου είναι σε σύνδεση και αλληλεξάρτηση με τα άλλα δύο συτατικά της ΠΤΕΔ.
Η ΠΔ, εκτός και αν υπάρχουν άλλοι παθολογικοί λόγοι, είναι απόρροια της ΔΕΑ και αναφέρεται ουσιαστικά στην ελλειπή ανάπτυξη επαρκούς μυϊκής μάζας και δύναμης στα παιδιά και τους εφήβους.
Τέλος οι ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων είναι θεμελιώδους σημασίας για την σωματική, νευρολογική, γνωστική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των νέων. Με τον όρο κινητικές δεξιότητες εννούμε να μπορεί κάποιος να τρέξει, να πηδήξει, να πιάσει, να πετάξει, να ισορροπήσει και να χειριστεί το σώμα του και τα άκρα του καθώς και αντικείμενα με επιδεξιότητα. Ο ΣΑ είναι η ελλειπής ανάπτυξη αυτού του σκέλους της ζωής του παιδιού.
Τώρα που οι όροι έχουν γίνει πιο κατανοητοί ας ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στις συνέπειες της ΠΤΕΔ. Αξίζει να σημειωθεί πως, όπως δείχνουν έρευνες, οι συνέπειες αυτές δεν είναι μόνο άμεσες αλλά δυνητικά ακολουθούν το νεαρό άτομο και στην ενήλικη ζωή του. εκδηλώνοντας προβλήματα υγείας κατά τη διάρκειά της και ιδιαίτερα όταν πλησιάζει τη μέση ηλικία.
Όπως φαίνεται και στο σχήμα οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν από την αλληλεπίδραση των παραπάνω τριών συστατικών της ΠΤΕΔ είναι:
α) Καρδιομεταβολικοί (εμφάνιση παχυσαρκίας, ελλειπούς καρδιοαναπνευστικής αντοχής, και στην ενήλικη ζωή μετέπειτα πιθανά υπέρτασης, υπεχοληστερολαιμίας, καρδιαγγειακών παθήσεων και άλλων μεταβολικών παθήσεων)
β) Μυοσκελετικοί ( το παιδί λόγω έλλειψης δύναμης και μυϊκης ανάπτυξης είναι πιο ευάλωτο σε τραυματισμούς και μακροπρόθεσμα καθώς τα φορτία μεταφέρονται προς το σκελετό, που με τη σειρά του γίνεται πιο ευάλωτος, στην ενήλικη ζωή παρουσιάζονται εκφυλιστικού τύπου παθήσεις αρκετά νωρίς).
γ) Ψυχολογικοί. Εδώ αξίζει να σταθούμε λίγο περισσότερο και να αναλογιστούμε τις συνέπειες που έχουν οι προηγούμενοι παράγοντες σε αυτόν τον τόσο ευαίσθητο τομέα ανάπτυξης των παιδιών και των νέων. Ένα παιδί που είναι υπέρβαρο, που δεν έχει τη δύναμη να ανταποκριθεί, που δεν μπορεί να χειριστεί αντικείμενα, να πιάσει, να πετάξει, να πηδήσει, είναι δυσκολότερο να ενταχθεί στο παιχνίδι με τους συνομίληκους του, ώστε να μην απομονώνεται. Ας μην ξεχνάμε πως το παιχνίδι είναι το μέσο που με τη βοήθειά του το παιδί αναπτύσσει κοινωνικές δεξιότητες, σχετίζεται με άλλα παιδιά, αποκτά αυτοπεποίθηση, διαχειρίζεται τον εαυτό του και τις σχέσεις του.
Αυτές οι δεξιότητες και τα χαρακτηριστικά είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την εφηβεία του, για την κοινωνικοποίηση του, για την αντίληψη του εαυτού του, ώστε να δημιουργήσει υγιείς σχέσεις, να μη γίνεται θύμα εκφοβισμού και να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις αυτής της ηλικίας. Στην περίπτωση τώρα που αυτοί οι παράγοντες παραμένουν ελλιπείς λόγω της ΠΤΕΔ καταλαβαίνουμε πως τα παιδιά και οι νέοι έχουν περισσότερες πιθανότητες να απομονωθούν κοινωνικά, να έχουν περιορισμένες σχέσεις, να αναπτύξουν γνωστικές δυσλειτουργίες, έλλειψη αυτοεκτίμησης, αυτοπεποίθησης, κατάθλιψη κ.ά.
Από την άλλη πλευρά τώρα τα καλά νέα είναι πως, όπως δείχνουν οι έρευνες όλοι αυτοί οι πιθανοί κίνδυνοι υγείας για τα παιδιά και τους νέους μπορούν να αναστραφούν. Εάν οι γονείς και οι εργαζόμενοι στον τομέα υγείας επιμείνουν στο να υπάρξει τουλάχιστον αυτός ο ελάχιστος χρόνος δραστηριότητας, κατάλληλα σχεδιασμένος ώστε να υποστηρίξει τις αναπτυξιακές ανάγκες υγείας των παιδιών.
Οι μελέτες έδειξαν πως με τις κατάλληλες παρεμβάσεις υπάρχει θετική συσχέτιση της αυξημένης δραστηριότητας με την καρδιομεταβολική υγεία, την διατήρηση υγειούς βάρους, την επαρκή μυοσκελετική ανάπτυξη, καθώς και σε δείκτες νευρολογικής και ψυχολογικής υγείας όπως γνωστικές λειτουργίες και σχολική επίδοση, αυτοπεποίθηση και θετικών συναισθημάτων.
Το πιο σημαντικό όμως είναι πως έρευνα με διαχρονική παρακολούθηση των συμμετεχόντων έδειξε πως εκείνοι που είχαν καθημερινή άσκηση στο πρόγραμμά τους στις ευαίσθητες ηλικίες από 8-12 ετών είχαν στη μετέπειτα ενήλικη ζωή τους, σημαντικά μειωμένες πιθανότητες ανάπτυξης μεταβολικών ασθενειών όπως υπέρταση, παχυσαρκία, διαβήτη τύπου 2 καθώς και κάποιων μορφών καρκίνου, σε σχέση με την ομάδα ελέγχου που απείχε από αθλητικές δραστηριότητες. Το ακόμα σημαντικότερο είναι πως τα αποτελέσματα ήταν καλύτερα όχι μόνο για τους συμμετέχοντες που διατήρησαν και στην ενήλικη ζωή τους ένα δραστήριο τρόπο ζωής αλλά και για εκείνους που υιοθέτησαν πιο καθιστικό τρόπο ζωής μετά την παιδική και πρώιμη εφηβική τους ηλικία.
Συμπερασματικά είναι κρίσιμο να κατανοήσουμε τη σημαντικότητα της κίνησης και της έντονης δραστηριότητας για την σωστή ανάπτυξη της σωματικής, γνωστικής και ψυχικής υγείας των παιδιών και των νέων.
Σε μια κοινωνία που ολοένα δίνει μεγαλύτερη σημασία στη συσσώρευση πληροφορίας και νοητικών δεξιοτήτων, που μαθαίνει στα παιδιά ένα καθιστικό τρόπο ζωής μέσα από ώρες ακινησίας στο σχολείο ή σε κέντρα μελέτης και φροντιστήρια, είναι κρίσιμης σημασίας η κατανόηση πως όλες αυτές οι γνωστικές διεργασίες προκειμένου να έχουν ένα επιτυχημένο αποτέλεσμα, χρειάζεται να συμπεριλάβουν και την επαρκή σωματική δραστηριότητα και άθληση. Η επαφή με το σώμα μέσα από την άθληση βοηθά το παιδί και τον έφηβο να είναι σωματικά, νοητικά και ψυχικά υγιείς παρέχοντάς τους την εξοικείωση και τα εφόδια να ανταπεξέρχονται στις αυξημένες απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής τους.
Τελικά η αρχαία ρήση “νους υγιής εν σώματι υγιή” που διατυπώθηκε περίπου δύο χιλιετηρίδες πίσω στο παρελθόν, δεν υπήρξε ποτέ πιο επίκαιρη και τελικά επιστημονικά τεκμηριωμένη.
*Ναπολέων Ξιφαράς
Ο Ναπολέων Ξιφαράς γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι τελειόφοιτος του τμήματος Φυσικής της σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Είναι προπονητής της Ελληνικής Ομοσπανδίας Γου Σου Κουνγκ Φου με άδεια ασκήσεως επαγγέλματος.
Το 1990 αποφοίτησε από το European School of Tai Chi Ch’uan (αναγνωρισμένος δάσκαλος της σχολής), όπου εκτός από τη θεωρητική και πρακτική γνώση του Τάι Τσι, παρακολούθησε και θεωρία Κινέζικου Βελονισμού, στοιχεία Κινέζικης Βοτανοθεραπείας και Διαιτολογίας, στοιχεία Ρεφλεξολογίας, Αρωματοθεραπείας, Κρανιο-ιεροθεραπείας και Thai massage.
Eίναι πρακτικός Shiatsu και στο προσωπικό του στυλ θεραπευτικής μάλλαξη συμπεριλαμβάνει τεχνικές Tui Na και Deep Tissue Massage.
Είναι κάτοχος 2 dan στην Κινεζική καλλιγραφία
Έχει μαθητεύσει στα συστήματα Πολεμικών Τεχνών Pen-Tak Si-Lat και Ιαπωνικού σπαθιού Iaido.
Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια Βοdy Mind Centering, Δραματοθεραπείας, και ψυχολογίας (Ν.L.P)
Από το 1989 έως σήμερα διδάσκει ομάδες Tai Chi στην Αθήνα, Κέρκυρα, Καλαμάτα, Θεσσαλονίκη και Μυτιλήνη.
Από το 1996 έως το 1999 δίδαξε στην Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης.
Τον Οκτώβριο του 2013 ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική και πήρε το πτυχίο του από την China Academy of Chinese Medical Sciences έχοντας αριστεύσει στα Basic Theories of TCM, Basic Theories of Acupuncture and Moxibustion, Therapeutics Of Acupuncture and Moxibustion, Herbology, Formulae of TCM και Therapeutics of Herbal Medicine. Έχοντας πάνω από 2340 ώρες πιστοποιημένων σπουδών στην Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική, την εξασκεί πλέον παράλληλα με την προπονητική και τη διδασκαλία του Τάι Τσι και του Τσι Γκονγκ.
Στον Αθλητικό Σύλλογο Ηλιούπολης «ΕΥΑΓΟΡΑΣ» είναι τεχνικός διευθυντής και έφορος των τμημάτων στίβου και πολεμικών τεχνών, προπονητής φυσικής κατάστασης και ενδυνάμωσης όλων των τμημάτων
επιτηρεί την εφαρμογή των προγραμμάτων στίβου.
Βιβλιογραφικές αναφορές:
1) Pediatric Inactivity Triad: A Risky PIT
Avery D. Faigenbaum, EdD, FACSM 1 ; Tamara Rial Rebullido, PhD2 ;
and James P. MacDonald, MD, MPH, FACSM
2) Ρromoting Physical Activity in Preschoolers: A Review of the Guidelines, Barriers, and Facilitators for Implementation of Policies and Practices
Tremblay, Line;Boudreau-Larivière, Céline;Cimon-Lambert, Krystel
Canadian Psychology/Psychologie canadienne; Nov 2012; 53, 4;
3) Role of Physical Activity and Sedentary Behavior in the Mental Health of Preschoolers, Children and Adolescents: A Systematic Review and Meta-Analysis: María Rodriguez-Ayllon, Cristina Cadenas-Sánchez, Fernando Estévez-López, Nicolas E. Muñoz, Jose Mora-Gonzalez, Jairo H. Migueles, Pablo Molina-García, Hanna Henriksson, Alejandra Mena-Molina, Vicente Martínez-Vizcaíno, Andrés Catena, Marie Löf, Kirk I. Erickson, David R. Lubans, Francisco B. Ortega & Irene Esteban-Cornejo
4)https://healthmatters.nyp.org/what-does-too-much-screen-time-do-to-childrens-brains/
5) http://www.strengthfarm.co.uk/exercise-deficit-disorder
6) The health benefits of muscular fitness for children and adolescents: a systematic review and meta-analysis
Jordan J Smith 1 , Narelle Eather, Philip J Morgan, Ronald C Plotnikoff, Avery D Faigenbaum, David R Lubans
7) Exercise Deficit Disorder in Youth: Play Now or
Pay Later
Avery D. Faigenbaum, EdD, FACSM 1 and Gregory D. Myer, PhD