Άρθρο άποψης του Δημήτρη Καλτσώνη. Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ στις 2 Οκτ 2023
Ο Δημήτρης Καλτσώνης είναι καθηγητής Θεωρίας Κράτους και Δικαίου, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Η άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος του γερουσιαστή Ρ. Μενέντεζ προκάλεσε ανησυχία σε κύκλους της Αθήνας. Ο γερουσιαστής κατηγορείται ότι δωροδοκήθηκε από επιφανείς επιχειρηματίες (για ράβδους χρυσού κάνουν λόγο οι κατηγορίες). Υποστηρίζεται ότι η παρουσία του έθετε εμπόδια στην προοπτική πώλησης των F-16 στην Τουρκία και ότι, αν πουληθούν, τα αεροσκάφη δεν θα χρησιμοποιηθούν σε βάρος της ελληνικής κυριαρχίας.
Η θεώρηση αυτή είναι, ας μου επιτραπεί η έκφραση, τουλάχιστον αφελής. Η σχέση των ΗΠΑ με την Τουρκία είναι διαχρονική και ισχυρή. Ανάμεσα στις δυο χώρες υπάρχουν βέβαια επιμέρους αντιθέσεις. Κάποια από τα σχέδια των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής έρχονται σε αντίθεση με τις περιφερειακές βλέψεις της Τουρκίας.
Η τελευταία, προκειμένου να ισχυροποιεί τη διαπραγματευτική της θέση, αναπτύσσει σε ένα βαθμό σχέσεις και συνεργασίες με τη Ρωσία και την Κίνα, χωρίς βέβαια να αμφισβητεί το θεμελιώδη λίθο, ότι ανήκει δηλαδή στη νατοϊκή συμμαχία. Αντίστοιχα οι ΗΠΑ διαπραγματεύονται, ελίσσονται, θέτουν καμιά φορά εμπόδια, αλλά σε τελική ανάλυση η Τουρκία είναι κομβικός σύμμαχος. Αυτό ίσχυε επί Σοβιετικής Ένωσης ισχύει και σήμερα. Στην εποχή της παγκόσμιας κρίσης, οι ΗΠΑ την χρειάζονται στο γεωπολιτικό ανταγωνισμό τους με την Κίνα και τη Ρωσία. Αυτό το στοιχείο διαμορφώνει και την αμερικανική στάση έναντι της Ελλάδας.
Η ιστορία διδάσκει. Στα αποχαρακτηρισμένα σήμερα αμερικανικά αρχεία διαβάζουμε τη συνομιλία του Χ. Κίσινγκερ με τον τότε πρόεδρο Τζ. Φορντ, το διάστημα ανάμεσα στον πρώτο και στον δεύτερο Αττίλα: “Σίγουρα δεν θέλουμε έναν πόλεμο μεταξύ τους (ενν. Ελλάδας Τουρκίας) αλλά αν συμβεί η Τουρκία είναι πιο σημαντική για εμάς… Δεν υπάρχει κάποιος αμερικανικός λόγος για τον οποίο οι Τούρκοι δεν πρέπει να έχουν το ένα τρίτο της Κύπρου”.
Την ίδια ακριβώς περίοδο, εν μέσω δηλαδή τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, το Αμερικανικό Πεντάγωνο λάμβανε την απόφαση να παγώσει η παράδοση κάθε πολεμικού υλικού στην Ελλάδα. Ο Χ. Κίσινγκερ προσωπικά έδωσε εντολή να σταματήσουν στην Ισπανία τα F4 που βρίσκονταν καθ’ οδόν προς τη χώρα μας. Υπογράμμιζε μάλιστα ότι το πάγωμα αυτό πρέπει να γίνει διακριτικά ώστε να μην νιώσει “η ελληνική κυβέρνηση ότι έχουμε συμβάλει στο βιασμό της”. Σε ερώτηση μάλιστα του Αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα, αν υπήρχε αντίστοιχη απόφαση για την Τουρκία, ο Χ. Κίσινγκερ απάντησε: “Δεν βλέπω λόγο να καθυστερήσει οτιδήποτε προς την Τουρκία. Στην πραγματικότητα βλέπω κάθε λόγο να πάμε αυτό το υλικό στην Τουρκία”.
Δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία πως, σε περίπτωση μελλοντικής κρίσης, η στάση των ΗΠΑ θα βρισκόταν κατά βάση στην ίδια λογική.