Κριτική Ιάκωβος Γωγάκης,
Η ταινία «Η Επιστροφή» του Ουμπέρτο Παζολίνι επιχειρεί να αναπλάσει τον μύθο του Οδυσσέα και της Πηνελόπης.
Κεντρικό θέμα είναι η επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη, μετά από είκοσι χρόνια απουσίας, και η προσπάθειά του να επανενταχθεί σε έναν κόσμο που έχει αλλάξει.
Η ταινία εξετάζει την αποξένωση, τις οικογενειακές σχέσεις και τον αγώνα για αποκατάσταση της ισορροπίας, μέσα από την προοπτική ενός ήρωα καταβεβλημένου από τις εμπειρίες του πολέμου.
Παρά τις φιλόδοξες προθέσεις, η γραμμική αφήγηση περιορίζει την ταινία σε μια επιφανειακή προσέγγιση του ομηρικού μύθου.
Η σκηνοθεσία του Παζολίνι, αν και ατμοσφαιρική, παραλείπει να εμβαθύνει στις συμβολικές πτυχές της ιστορίας, όπως η πίστη, η νοσταλγία και η αναζήτηση της ταυτότητας. Αντί να αξιοποιήσει τη διαχρονική ουσία του μύθου, ο σκηνοθέτης περιμένει την ώρα και τη στιγμή της δράσης, της βίας και της εκδίκησης, αφήνοντας τις υπαρξιακές και φιλοσοφικές διαστάσεις ανεκμετάλλευτες. Οι διάλογοι είναι φτωχοί και επιβαρύνουν την αφήγηση, αποδυναμώνοντας τις συναισθηματικές κορυφώσεις.
Η φιλμογραφία του Παζολίνι έχει επικεντρωθεί σε κοινωνικά και υπαρξιακά ζητήματα, όπως φάνηκε στις ταινίες του, «Για Πάντα Κοντά Σου» και «Ξεχασμένες Ζωές».
Αντιθέτως, στην «Επιστροφή», η προσπάθεια να συγκεραστεί το εσωτερικό δράμα με την εξωτερική δράση δεν στέφθηκε με επιτυχία, παρότι η συγκινησιακή φόρτιση στο φινάλε αντιστάθμισε κάπως τα τρωτά σημεία της σκηνοθετικής προσέγγισης.
Οι ερμηνείες των πρωταγωνιστών είναι αξιοσημείωτες.
Ο Ρέιφ Φάινς ενσαρκώνει με επιτυχία έναν ψυχολογικά κουρασμένο Οδυσσέα, η Ζιλιέτ Μπινός αποδίδει την ανθεκτικότητα και την εσωτερική ένταση της Πηνελόπης, ενώ ο Τσάρλι Πλάμερ προσθέτει φρεσκάδα και ενέργεια, ως ο γιος τους, ο Τηλέμαχος.
Η υποκριτική στόφα των ηθοποιών, έσωσε τον Παζολίνι από μια παταγώδη αποτυχία.
Συγκρινόμενη με την «Οδύσσεια» του Αντρέι Κοντσαλόφσκι, που αποτυπώνει με πειθώ την επική διάσταση του μύθου, ή το «Βλέμμα του Οδυσσέα» του Θόδωρου Αγγελόπουλου — μια ποιητική αναζήτηση της ταυτότητας και της νοσταλγίας —, η «Επιστροφή» μοιάζει να χάνει τον προσανατολισμό της, παραμένοντας εγκλωβισμένη σε μια γραμμική ιστορία που δεν καταφέρνει να αποδώσει την πολυπλοκότητα και τη διαχρονικότητα του μύθου.
Ίσως να λειτουργούσε καλύτερα ως μια ανεξάρτητη ιστορία, αποδεσμευμένη από το βάρος της ομηρικής κληρονομιάς.
Η ταινία “Η Επιστροφή” προβάλλεται από την Πέμπτη 28/11 στους κινηματογράφους.